Kako se vrši obračun plata u javnim službama iz oblasti zdravstva?

Plate zaposlenih u javnim službama iz oblasti zdravstva (u daljem tekstu: zdravstvo) uređene su:

  • Zakonom o platama u državnim organima i javnim službama (“Sl. glasnik RS”, br. 34/01, 62/06 – dr. zakon, 116/08 – dr. zakon, 116/08 – dr. zakon, 92/11, 99/11 – dr. zakon, 10/13, 55/13, 99/14, 21/16 – dr. zakon, 113/17 – dr. zakon, 113/17 – dr. zakon),
  • Zakonom o zdravstvenoj zaštiti (“Sl. glasnik RS”, br. 25/19),
  • Zakonom o radu (“Sl. glasnik RS”, br. 24/05, 61/05, 54/09, 32/13, 75/14, 13/17 – US, 113/17, 95/18 – aut. tumačenje),
  • Zakonom u budžetu RS, kojim se svake godine utvrđuju osnovice za plate,
  • Uredbom o koeficijentima za obračun i isplatu plata zaposlenih u javnim službama (“Sl. glasnik RS”, br. 44/01, 15/02 – dr. propis, 30/02, 32/02 – ispravka, 69/02, 78/02, 61/03, 121/03, 130/03, 67/04, 120/04, 5/05, 26/05, 81/05, 105/05, 109/05, 27/06, 32/06, 58/06, 82/06, 106/06, 10/07, 40/07, 60/07, 91/07, 106/07, 7/08, 9/08, 24/08, 26/08, 31/08, 44/08, 54/08, 108/08, 113/08, 79/09, 25/10, 91/10, 20/11, 65/11, 100/11, 11/12, 124/12, 8/13, 4/14, 58/14, 113/17 – dr. zakon, 19/21, 48/21 – u daljem tekstu: Uredba 1),
  • Uredbom o korektivnom koeficijentu, najvišem procentualnom uvećanju osnovne plate, kriterijumima i merilima za deo plate koji se ostvaruje po osnovu radnog učinka, kao i načinu obračuna plate zaposlenih u zdravstvenim ustanovama (“Sl. glasnik RS” br. 100/11, 63/12, 101/12, 46/13, 113/17 – dr. zakon, 21/18, 10/19, 13/20 – u daljem tekstu: Uredba 2),
  • Posebnim kolektivnim ugovorom za zdravstvene ustanove čiji je osnivač Republika Srbija, autonomna pokrajina i jedinica lokalne samouprave (“Sl. glasnik RS”, br. 96/19, 58/20, 135/22 – dr. propis – u daljem tekstu: PKU zdravstva),
  • pojedinačnim kolektivnim ugovorom, odnosno opštim aktom zdravstvene ustanove.

Plata se utvrđuje na osnovu:

  1. osnovice za obračun plate;
  2. koeficijenta;
  3. korektivnog koeficijenta;
  4. dela plata po osnovu radnog učinka – kapitacije;
  5. dodatka na platu;
  6. drugih elemenata propisanih opštim aktom zdravstvene ustanove;
  7. obaveza po osnovu poreza i doprinosa za obavezno socijalno osiguranje iz plate.

1) OSNOVICE ZA OBRAČUN PLATA se propisuju Zakonom o budžetu Republike Srbije za svaku godinu.

U skladu Zakonom o budžetu Republike Srbije za 2023. godinu (“Sl. glasnik RS”, br. 138/22) utvrđene su NETO osnovice za obračun plata u zdravstvu počev od plate za januar 2023. godine, koje smo objavili u “Informator”-u broj 1/2023, u poglavlju III.

2) KOEFICIJENT izražava složenost poslova, odgovornost, uslove rada i stručnu spremu.

Koeficijent sadrži i dodatak na ime naknade za ishranu u toku rada i regres za korišćenje godišnjeg odmora (član 4. stav 2. Zakona o platama u državnim organima i javnim službama).

Koeficijenti su, između ostalog, propisani u članu 2. Uredbe 1 i to:

  • za zdravstvene ustanove – tačka 13,
  • za stručne poslove Republičkog fonda za zdravstvo – tačka 12,
  • za zaposlene u fizičkoj kulturi – tačka 10,
  • za zaposlene u Zavodu za sport i medicinu sporta Republike Srbije i Pokrajinskom zavodu za sport i medicinu sporta – tačka 10a,
  • za zaposlene u socijalnoj zaštiti – tačka 11,
  • za zaposlene u zavodima za socijalnu zaštitu – tačka 11a.

2a) Napred dati koeficijenti se UVEĆAVAJU za procente, odnosno koeficijente propisane Uredbom 1 (član 3. tač. 5, 5a, 9, 11, 11a i 12).

3) KOREKTIVNI KOEFICIJENT shodno članu 4. stav 2. Uredbe 2, iznosi 0,9612.

Napomena: S obzirom da se uvećanja koeficijenata odnose na uvećanja po različitim osnovama, ukoliko zaposleni istovremeno ispunjava uslove po više osnova utvrđenih u članu 3. Uredbe 1, koeficijent zaposlenog utvrđen u članu 2. Uredbe 1 uvećava se kumulativno, odnosno uvećanje predstavlja zbir po svakom od osnova uvećanja (mišljenje Ministarstva rada, zapošljavanja i socijalne politike broj 120-01-94/2007-02 od 13.04.2007. godine).

OSNOVNA PLATA se određuje množenjem koeficijenta (iz napred navedenih u tač. 2 i 2a), osnovice za obračun plate (iz tačke 1) i korektivnog koeficijenta (iz tačke 3).

Osnovna plata i dodaci na platu računaju se na prosečan fond časova rada od 174 sati mesečno (shodno članu 91. stav 4. PKU zdravstva).

4) Deo plate po osnovu RADNOG UČINKA – KAPITACIJA

Shodno članu 5. Uredbe 2, deo plate po osnovu radnog učinka određuje se procentualnim uvećanjem osnovne plate, srazmerno ukupnoj oceni.

Kriterijumi i merila i način utvrđivanja ocene propisani su Uredbom 2.

Uredbom 2 se uređuju različiti kriterijumi i merila za deo plate po osnovu radnog učinka, i to za sledeće kategorije zaposlenih u zdravstvenim ustanovama, polazeći od specifičnosti poslova kojima se bave i mogućnosti merenja radnog učinka:

  1. Izabranog lekara (doktor medicine ili doktor medicine specijalista za oblast opšte medicine, odnosno specijalista medicine rada; doktor medicine specijalista pedijatrije; doktor medicine specijalista ginekologije i doktor stomatologije ili doktor stomatologije specijalista dečje i preventivne stomatologije, a izuzetno i doktor medicine druge specijalnosti pod uslovima propisanim zakonom kojim se uređuje zdravstvena zaštita)
  2. Tim izabranog lekara, koga uz izabranog lekara čine medicinska sestra, odnosno zdravstveni tehničar, kao i druge zaposlene u zdravstvenoj ustanovi na primarnom nivou zdravstvene zaštite u kojoj poslove obavlja izabrani lekar (zdravstveni radnici zaposleni u specijalističko-konsultativnim službama, nemedicinski radnici zaposleni u finansijskim, pravnim i svim drugim službama),
  3. Zaposlene u zdravstvenim ustanovama na primarnom nivou zdravstvene zaštite u kojima se ne obavljaju poslovi izabranog lekara (zaposleni u zavodima za javno zdravlje, apotekama, drugim vrstama zavoda na primarnom nivou, s tim da Uredba 2 ne pravi razliku u kriterijumima za medicinske i nemedicinske radnike),
  4. Zaposlene u zdravstvenim ustanovama na sekundarnom i tercijarnom nivou zdravstvene zaštite (zaposleni u bolnicama, zdravstvenim ustanovama za specijalizovanu rehabilitaciju, klinikama, institutima, kliničko-bolničkim centrima, kliničkim centrima, s tim da Uredba 2 ne pravi razliku u kriterijumima za medicinske i nemedicinske radnike).

Način ocenjivanja ostvarenog radnog učinka (kapitacija) za svaku od ovih grupa propisan je Uredbom 2 i nije jednostavan (o načinu obračuna i ocenjivanja radnog učinka pisali smo opširno u “Informator”-u broj 1/2012, poglavlje VII i broj 15/2012, poglavlje IV).

Iz svega napred navedenog jasno je da, u vezi sa postavljenim pitanjem, mi ne možemo da damo obračun i smatramo da ustanova u kojoj vršite kontrolu treba da vam objasni način obračuna jer ona poseduje sve elemente (da li se radi o izabranom lekaru, na primarnom ili sekundarnom nivou zdravstvene zaštite i sl.) za obračun plata: ocenu radnog učinka i druge elemente propisane opštim aktom zdravstvene ustanove.

Procentualno uvećanje osnovne plate po osnovu radnog učinka iznosi najviše 8,08%.

Dakle, kod utvrđivanja plate najbitniji element za obračun je utvrđivanje koeficijenta koji mora biti unet u ugovor o radu.

Kao što smo napred već naveli ovaj koeficijent se utvrđuje tako što se koeficijent iz člana 2. Uredbe 1 uveća za procenat iz člana 3. Uredbe 1.

OSNOVNA PLATA jednaka je proizvodu ovako utvrđenog koeficijenta, osnovice (neto), koju utvrđuje Vlada Zaključkom i korektivnog koeficijenta 0,9619.

Ovako utvrđena osnovna plata uvećava se procentom po osnovu radnog učinka, a ne više od 8,08%.

Ovako utvrđena osnovna neto plata uvećava se za porez i doprinose iz zarade da bi se dobila OSNOVNA BRUTO PLATA.

U slučaju potrebe da se izvrši obračun plate za određeni broj sati, za koje zaposlenom pripada i dodatak na platu (npr. za prekovremeni ili noćni rad), ovako utvrđena OSNOVNA BRUTO ZARADA se deli sa 174 sata da bi se dobio iznos po satu i množi brojem sati rada kako bi se dobila osnovica za obračun dodataka na platu (član 91. stav 4. PKU zdravstva).

Ukupna plata zaposlenog predstavlja zbir osnovne plate za efektivne sate rada i dodataka na platu sa pripadajućim porezom i doprinosima – bruto plata na teret zaposlenog.
Zaposleni u zdravstvenoj ustanovi imaju pravo i na DODATAK NA PLATU.
OSNOVICU za obračun dodatka na platu čini OSNOVNA PLATA UVEĆANA ZA RADNI UČINAK (član 4. stav 3. Uredbe 2 i član 95. stav 4. PKU zdravstva), odnosno: osnovica za obračun plate x koeficijent iz napred navedenih tač. 2) i 2a) x korektivni koeficijent x % uvećanja za radni učinak i za pripadajuće poreze i doprinose, tj. OSNOVNA BRUTO PLATA.
Shodno članu 95. PKU zdravstva, zaposleni ima pravo na dodatak na platu:

  1. za rad na dan praznika – 110% od osnovice;
  2. za rad noću – 26% od osnovice;
  3. za rad nedeljom – 20% od osnovice;
  4. za prekovremeni rad, dežurstvo i rad po pozivu zdravstvenih radnika – 26% od osnovice;
  5. za prekovremeni rad nemedicinskih radnika i zdravstvenih saradnika – 26% od osnovice;
  6. za “minuli rad” za svaku punu godinu rada ostvarenu u radnom odnosu kod poslodavca – 0,4% od osnovice;
  7. za vreme pripravnosti, za svaki sat proveden u pripravnosti – 10% vrednosti radnog sata osnovne plate, tj. osnovice po satu;
  8. za slučaj kada se zaposleni pozove iz pripravnosti, za rad zaposleni ima pravo na – 26% od osnovice;
  9. terenski dodatak – dnevna naknada za povećane troškove rada i boravka na terenu (član 5. stav 1. tačka 4. Zakona o platama u državnim organima i javnim službama). Ovaj dodatak nije utvrđen PKU zdravstva, ali ga poslodavci mogu predvideti svojim opštim aktom.
  10. dodaci propisani opštim aktom zdravstvene ustanove.

Ako se istovremeno steknu uslovi za ostvarivanje prava po više osnova na dodatak na platu, plata se uvećana zbirom procenata po svim osnovama.

Napomena: Kao dodatak za “minuli rad” koji zaposleni ostvaruje za svaku godinu rada ostvarenu u radnom odnosu kod poslodavca, pod pojmom poslodavac podrazumevaju se:

“Sve ustanove u istoj delatnosti obuhvaćene istim planom mreže, odnosno osnovane od istog nivoa vlasti smatraju se istim poslodavcem…” (član 5. stav 2. Zakona o platama u državnim organima i javnim službama).

Istim poslodavcem, u smislu zakona, smatraju se:

  • SVE USTANOVE (obrazovanje, nauka, kultura, zdravstvo, učenički i studentski standard, socijalna zaštita i dr.) u istoj delatnosti obuhvaćene istim planom mreže i koje su osnovane od istog nivoa vlasti, gde se podrazumavaju ustanove čiji su osnivač Republika Srbija, autonomna pokrajina ili jedinica lokalne samouprave. Tako su zdravstvene ustanove obuhvaćene istim planom mreže, u skladu sa Uredbom o Planu mreže zdravstvenih ustanova (“Sl. glasnik RS”, br. 5/20, 11/20, 52/20, 88/20, 62/21, 69/21, 74/21, 95/21, 43/23). Na primer, ako neko radi u bolnici pa pređe u državnu upravu, “minuli rad” neće biti isplaćivan za vreme provedeno na radu u bolnici, već samo za vreme provedeno na radu u državnom upravi. Ako je neko radio u Domu zdravlja pa pređe da radi u neku od bolnica, “minuli rad” biće obračunat za sve godine provedene na radu.
  • ORGANIZACIJE OBAVEZNOG SOCIJALNOG OSIGURANJA za zaposlene u Republičkom fondu PIO, Republičkom fondu za zdravstveno osiguranje i Nacionalnoj službi za zapošljavanje. Zaposleni u organizacijama obaveznog socijalnog osiguranja ima pravo na “minuli rad” u organizaciji obaveznog osiguranja u kojoj je u radnom odnosu. Ako zaposleni pređe iz Fonda PIO u Fond zdravstva, “minuli rad” se računa za vreme provedeno u Fondu zdravstva.

Ne mogu se opštim aktom poslodavca u ovoj delatnosti (zdravstvo) utvrditi veća prava po osnovu “minulog rada” ni po osnovu procenta po godini, ni po osnovu drugačijeg definisanja pojma “kod poslodavca” od napred navedenog.
Prema članu 12. Zakona o platama u državnim organima i javnim službama, u zdravstvenim ustanovama je moguće uvećanje plata:

“(1) Javne službe koje ostvare prihode koji nisu javni prihodi u smislu Zakona o javnim prihodima i javnim rashodima, mogu uvećati plate utvrđene u skladu sa ovim zakonom i aktom Vlade iz člana 8. ovog zakona do visine ostvarenog prihoda, a najviše do 30% po zaposlenom.
(2) Izuzetno za zaposlene u javnim službama iz člana 1. tačka 4) ovog zakona1 koji ostvaruju sopstvene prihode iz dopunskog rada i pružanjem drugih usluga u skladu sa zakonom, kao i za zaposlene u visokoškolskim ustanovama koje ostvaruju sopstvene prihode u skladu sa zakonom kojim se uređuje visoko obrazovanje, plate se mogu uvećati iz ostvarenog prihoda srazmerno učešću troškova rada u ostvarenom prihodu.
(3) Elementi za obračun i isplatu plata iz stava 2. ovog člana utvrđuju se opštim aktom poslodavca.”

Shodno članu 12. stav 2. ovog Zakona, u PKU zdravstva je u članu 94. propisano:

“(1) Zdravstvene ustanove koje ostvaruju prihode koji nisu javni prihodi u skladu sa zakonom kojim se uređuju javni prihodi i javni rashodi mogu uvećati plate srazmerno učešću troškova rada u ostvarenom prihodu, do visine ostvarenog prihoda.
(2) Poslodavac je obavezan da za svaki mesec utvrdi prihode i rashode za ostvarivanje prava iz stava 1. ovog člana i o tome obavesti reprezentativni sindikat.
(3) Elementi za obračun i isplatu plata u skladu sa stavom 1. ovog člana, utvrđuju se opštim aktom poslodavca.”

1. Zaposleni u javnim službama koje se finansiraju iz doprinosa za obavezno socijalno osiguranje.

> Početna strana Pitanja i odgovora